معماران بزرگ ایرانی از دوران صفویه تا معاصر

معماری ایران باستان دارای سبک منحصربه‌فرد و تلفیقی از تاثیرات بین‌النهرین، مصری و یونانی بود؛ معماران مشخصی در دوران هخامنشی و ساسانی به نام نداریم، اما بناهای باشکوهی چون تخت‌جمشید، پاسارگاد و طاق کسری نشان‌دهنده عظمت آن دوران‌اندen.wikipedia.orgfa.wikipedia.org. دوره ساسانی اوج شکوفایی معماری ایرانی با استفاده از عناصر مانند گنبد و ایوان بود؛ آثار شاخصی مانند ایوان خسرو در تیسفون (طاق کسری) و آتشکده‌های بنام، پایه‌گذار «مادر معماری ایرانی» محسوب می‌شوندfa.wikipedia.org.

علی‌اکبر اصفهانی (صفوی)

علی‌اکبر اصفهانی، معمار برجسته‌ی دوره صفویه، طراح مسجد امام (شاه سابق) اصفهان (۱۷۱۱–۱۶۱۱) است
en.wikipedia.org
وی به خاطر طراحی مناره‌ها، گنبدها و کاشی‌کاری پرابهت این مسجد بزرگ شناخته می‌شود. سبک معماری او ادامه‌دهنده سنت اصیل ایرانی در دوره اسلامی است؛ چنان‌که خود معماران پس از وی نیز از اصول طراحی او بهره بردند
en.wikipedia.org

آثار شاخص: مسجد امام اصفهان (مسجد شاه)en.wikipedia.org (کارفرما: شاه عباس صفوی)؛ مدرسه‌ها و کاروانسراهای اطراف میدان نقش‌جهان.

سبک معماری: تلفیق هنر کاشی‌کاری ایرانی و طرح‌های آذین‌بندی سنتی اسلامی در بناهایی چند ایوانه.

هوشنگ سیحون (معاصر)

هوشنگ سیحون (۱۲۹۹–۱۳۹۳) معمار، نقاش و استاد دانشگاه تهران بودfa.wikipedia.org. او به «معماری نوین ایرانی» شهره است و بسیاری از آرامگاه‌های مهم معاصر ایران را طراحی کرد. آثار او ترکیبی از معماری مدرن با الگوهای سنتی ایرانی‌اند. برای مثال سیحون در سال ۱۳۲۹ هجری (۱۹۵۰م) در مسابقه طراحی آرامگاه ابن‌سینا (همدان) و فردوسی (طوس) برنده شدen.wikipedia.org. آرامگاه بوعلی سینا در همدان (۱۳۳۰ش) با گنبد پیچانۀ فیروزه‌ای و کاشی‌کاری منحصر به فرد از آثار شاخص اوست.

آثار شاخص: آرامگاه بوعلی‌سینا (همدان، ۱۳۳۰)en.wikipedia.org، آرامگاه خیام (نیشابور، ۱۳۳۸)en.wikipedia.org، آرامگاه فردوسی (مشهد طوس، بازسازی ۱۳۴۷)؛ آرامگاه نادرشاه (مشهد)؛ آرامگاه کمال‌الملک (نیشابور).

سبک معماری و نوآوری‌ها: به‌کارگیری فرم‌های مدرن با حس ایرانی و فضای معنوی، مانند گنبدهای مارپیچ و سطوح کاشی‌کاری شده.

از دیگر آثار برجستۀ سیحون، ساخت بناهای یادبود با ترکیب مصالح مدرن و المان‌های سنتی است. آرامگاه خیام (۱۳۳۸)، با نمای گچی سفید و اشعار زیبای حک شده، نمونه‌ای از این سبک است.

کامران دیبا (معاصر)

! کامران طباطبایی دیبا (زاده ۱۳۱۵) نقاش، شهرساز و معمار مدرنیست ایرانی است
fa.wikipedia.org
. او پس از تحصیل در دانشگاه هاروارد به ایران بازگشت و از پیشگامان معماری معاصر و توسعه مراکز فرهنگی بود. دیبا علاقه‌مند به تلفیق سنت‌های بومی با نیازهای مدرن شهری بود

آثار شاخص: موزه هنرهای معاصر تهران (۱۳۵۳)، فرهنگسرای نیاوران (۱۳۵۳)، فرهنگسرای دانشجو، پارک شفق مشهد، مسجد دانشکده جندی‌شاپور اهوازfa.wikipedia.org و دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی (نیاوران)fa.wikipedia.org.

سبک معماری: معماری مدرن ایرانی با طرح‌های ساده و استفاده از بتن مسلح و شیشه، در عین حفظ حس مکانی خاص (مثل بهره‌بردن از فضاهای باز و نور).

دیبا در طراحی موزه هنرهای معاصر تهران، طرح ساختمان را به همراه نادر اردلان اجرا کردfa.wikipedia.org. این موزه با نمای آجری کرم و ترکیب گنبدهای کوچک و بزرگ، به نمادی از معماری مدرن ایران تبدیل شده است.

نادر اردلان (معاصر)

نادر اردلان (زاده ۱۳۱۷) معمار، شهرساز و پژوهشگر برجسته ایرانی استfa.wikipedia.org. او همواره بر «هویت ایرانی» و معماری اقلیمی تاکید کرده و از معماری سنتی ایران الهام می‌گیرد. اردلان با همکاری کامران دیبا، موزه هنرهای معاصر تهران را طراحی کرد و در توسعه معماری معاصر ایران نقش داشتfa.wikipedia.org.

• آثار شاخص: موزه هنرهای معاصر تهران (همراه با دیبا)fa.wikipedia.org؛ مشارکت در طراحی ورزشگاه آزادی تهران؛ ساختمان دانشگاه بوعلی‌سینا همدان؛ طرح تجدید حرم امام رضا (مشهد).
• سبک معماری: معمار هویت‌گرا که معماری ایرانی ـ اسلامی را با نیازهای روز درهم می‌آمیزد؛ به «معنویت در معماری» و بازتاب مفاهیم فرهنگی ایرانی می‌اندیشدribostudio.com.

داریوش بوربور (معاصر)

داریوش بوربور (زاده ۱۳۱۳) معمار، شهرساز و نویسنده ایرانی استfa.wikipedia.org. او در انگلستان تحصیل کرد و پس از بازگشت به ایران به طراحی بزرگراه‌ها، بازارها و مجموعه‌های فرهنگی پرداخت. برجسته‌ترین اثر او بازار بزرگ رضا در مشهد است که در مدت کوتاهی (۱۱ ماه) ساخته شدfa.wikipedia.org. بوربور در پروژه‌های معماری و شهرسازی به تقویت هویت شهری و فضای ایرانی توجه داشته است.

• آثار شاخص: بازار بزرگ رضا (مشهد)fa.wikipedia.org؛ طرح جامع مشهد؛ سایر پروژه‌های شهری و پژوهش در معماری ایرانی.
• سبک معماری: توجه به فرهنگ بومی و فضاهای کارکردی مدرن در کنار یکپارچگی شهری و ارزش‌های ایرانی.

در مجموع، همزمان با حفظ ویژگی‌های سبک‌های سنتی ایرانی، معماران معاصر ایران سعی کرده‌اند معماری ایران را در مقیاس جهانی متحول کنند. ترکیب نوآوری مدرن با المان‌های بومی، از مشخصه‌های برجسته معماران بزرگ ایرانی در عصر جدید استribostudio.comen.wikipedia.org.

منابع: مطالعات معماری ایرانen.wikipedia.orgfa.wikipedia.org، منابع تاریخ معماریen.wikipedia.orgfa.wikipedia.org و وب‌سایت‌های رسمی با اطلاعات به‌روز درباره معماران معاصرfa.wikipedia.orgfa.wikipedia.orgfa.wikipedia.org.